Leczenie ortodontyczne można rozpocząć w każdym wieku. Proste zęby i prawidłowy zgryz są ważne nie tylko ze względów estetycznych, ale też dla lepszego utrzymania higieny jamy ustnej, lepszej kondycji dziąseł, mniejszego ryzyka próchnicy oraz zapobiegania schorzeniom stawu skroniowo-żuchwowego.

Przed założeniem aparatu stałego dla każdego pacjenta przygotowywany jest indywidualny, szczegółowy plan leczenia z przedstawieniem Pacjentowi komputerowej symulacji rysów twarzy. Do wykonania takiego planu konieczne jest wykonanie modeli diagnostycznych, zdjęć rtg (najczęściej pantomogram i zdjęcie tele boczne głowy), zdjęć fotograficznych zarówno rysów twarzy, jak i warunków zgryzowych.

Aparaty stałe składają się z różnego rodzaju zamków, tj. elementów przyklejonych do powierzchni zębów, między którymi ułożony jest specjalny drut wywierający na zęby określoną siłę. Cena zależy od rodzaju użytych zamków ortodontycznych. Średni czas trwania leczenia takimi aparatami wynosi ok. 2 lat. Przed założeniem takiego aparatu muszą być wyleczone wszystkie zęby, usunięty kamień i osad nazębny, a ewentualne stany zapalne przyzębia wyeliminowane. Miesiąc przed klejeniem aparatu nie należy przeprowadzać fluoryzacji zębów, jednak w trakcie noszenia aparatu stałego taka fluoryzacja jest bardzo polecana. Konieczne są także regularne wizyty kontrolne u lekarza stomatologa, a w przypadkach osób z chorym przyzębiem — u lekarza periodontologa.

Przez cały czas trwania leczenia należy bardzo dokładnie myć zęby po każdym posiłku. Przy założeniu aparatu stałego nasi Pacjenci dostają zestawy do higieny, w skład których wchodzą specjalne szczoteczki do aparatów stałych, wosk niezbędny przy awariach aparatów, tabletki pozwalające na sprawdzenie higieny.

W trakcie noszenia aparatów obowiązuje przestrzeganie odpowiedniej diety, tj. unikanie pokarmów twardych, słodkich, zwłaszcza kleistych, gumy do żucia, słodkich napoi gazowanych. Po założeniu aparatu, a także po wizytach kontrolnych, zęby mogą być tkliwe i boleć przy nagryzaniu, u części pacjentów możliwe jest też podrażnienie błony śluzowej policzków i warg. Po leczeniu czynnym aparatami stałymi konieczna jest retencja w celu utrwalenia i utrzymania osiągniętych wyników leczenia.

Możliwe powikłania oraz zalecenia dla pacjentów noszących aparaty stałe

Ortodoncja nie jest nauką ścisłą. Nie sposób przewidzieć wszystkich następstw leczenia aparatem stałym. Nawet standardowe i sprawdzone procedury mogą u niektórych pacjentów wywołać nieprzewidziane reakcje. Ortodonta prowadzi leczenie według planu zaakceptowanego przez pacjenta i zakładającego najlepszy możliwy wynik, jednak nie może zagwarantować pełnej satysfakcji z osiągniętego rezultatu i braku powikłań. Poniżej przedstawiamy najczęściej zdarzające się powikłania:

• Próchnica zębów i odwapnienia.Aparaty ortodontyczne nie powodują próchnicy, są jednak miejscem dodatkowej retencji resztek pokarmu i płytki nazębnej. Nieprawidłowa higiena (patrz: zalecenia dla pacjenta ortodontycznego) może powodować zwiększone ryzyko próchnicy i odwapnień. Najbardziej charakterystyczne są białe plamy w kształcie półksiężyca powstające pomiędzy linią dziąsła a zamkiem ortodontycznym. Są one trudne do zlikwidowania i w przypadku ich pojawienia się lekarz może zalecić zdjęcie aparatu. Należy również podkreślić, że noszenie aparatu stałego nie zwalnia pacjenta z profilaktycznych wizyt i przeglądów u stomatologa przynajmniej co 6 miesięcy.
• Obrzęk dziąseł i choroby przyzębia.Problemy z przyzębiem mogą pojawić się na każdym etapie leczenia ortodontycznego, a najczęściej spowodowane są niedostateczną higieną. Może je wywołać również specyficzna flora bakteryjna i obciążenie genetyczne. W takim wypadku konieczna jest wizyta u specjalisty periodontologa i kontrole co 3-6 miesięcy. Pacjent z chorym przyzębiem może być leczony aparatem stałym, lecz powinno się to odbywać wyłącznie w okresie remisji choroby. Aktywna choroba przyzębia jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do leczenia ortodontycznego. Warto też podkreślić, że choroba przyzębia pojawia się bardzo rzadko. Najczęściej występuje proste zapalenie dziąsła (obrzęk i krwawienie), które mija natychmiast po wdrożeniu prawidłowej higieny. Pacjenci z cukrzycą, chorobami tarczycy i kobiety w ciąży są szczególnie narażeni na choroby dziąseł , resorpcje korzeni i dlatego będą objęci szczególną opieką lekarza.
• Skrócenie korzeni zębów Podczas leczenia ortodontycznego u pacjentów może dochodzić do skrócenia korzeni zębów o różnym nasileniu. Niestety nie można przewidzieć, których pacjentów może dotyczyć ten problem. Proces ten jest uwarunkowany genetycznie. Nieznaczne skrócenie długości korzeni nie powoduje żadnych negatywnych następstw. Wyłącznie agresywne skracanie się korzenia zęba jest wskazaniem do przerwania leczenia. Należy wiedzieć, że w pojedynczych przypadkach może dochodzić do samoistnego skrócenia korzeni zębów, u osób nie leczonych ortodontycznie. Do kontroli postępów leczenia może być konieczne powtórne wykonanie zdjęć radiologicznych.
• Czas leczenia Czas leczenia zależy od wielu czynników: nasilenia wady, wieku i potencjału wzrostu pacjenta oraz jego współpracy. Średni czas aktywnego leczenia ortodontycznego wynosi 2 lata i może ulec wydłużeniu, jeśli wystąpi nieprzewidziany niekorzystny wzrost, jeśli sprowadzane są zęby zatrzymane lub leczone są ciężkie wady morfologiczne. Modyfikacje czasu leczenia może spowodować również indywidualna podatność tkanek pacjenta (kości i tkanek miękkich) na zastosowane siły ortodontyczne. Podany czas obejmuje wyłącznie leczenie aktywne. Następnie wymagany jest okres retencji (często wieloletni). Znaczne wydłużenie czasu leczenia następuje w przypadku braku współpracy ze strony pacjenta, tj. nieterminowego zgłaszania się na wizyty, odklejania zamków i innych mechanicznych uszkodzeń aparatu.
• Stawy skroniowo-żuchwowe Bóle w stawie skroniowo-żuchwowym mogą wystąpić bez lub podczas leczenia ortodontycznego. Najczęściej wywołuje je nadmierne zaciskanie i zgrzytanie zębami. Dolegliwości mogą spowodować również stany pourazowe, reumatoidalne zapalenie stawów, wrodzone skłonności do zaburzeń w stawach. Częściej dotyczą płci żeńskiej. Dolegliwości ze strony tych stawów występują u pacjentów w wieku 9-30 lat, co pokrywa się z okresem leczenia ortodontycznego. Pojawiające się dolegliwości należy natychmiast zgłosić ortodoncie, gdyż mogą wymagać konsultacji ze specjalistą.
• Urazy spowodowane aparatami ortodontycznymi W trakcie leczenia ortodontycznego mogą wystąpić uszkodzenia tkanek twardych i miękkich jamy ustnej. Szczególnie w pierwszych dobach po założeniu aparatu na języku i policzkach pojawiają się drobne otarcia (dolegliwościom może zapobiec użycie wosku ortodontycznego). Dolegliwości te znikają po okresie adaptacji i nie mają znaczenia praktycznego. Podczas zdejmowania aparatu ortodontycznego może dojść do uszkodzenia szkliwa i wszelkiego rodzaju uzupełnień. Dotyczy to szczególnie aparatów estetycznych.
• Nawroty Zakończone leczenie ortodontyczne nie gwarantuje idealnie prostych zębów do końca życia. W celu utrzymania pozycji zębów wymagane jest noszenie indywidualnie dobranych retejnerów zgodnie z zaleceniami ortodonty. Pomimo tego zmiany ustawienia zębów mogą wystąpić z przyczyn naturalnych, takich jak nawyki (tłoczenie języka, oddychanie przez usta) oraz wzrost i starzenie się. Niewielkie stłoczenia, szczególnie siekaczy dolnych, pojawiają się z czasem i często muszą być zaakceptowane.
• Alergia U pacjentów z uczuleniami objawy alergiczne mogą ujawnić się podczas leczenia ortodontycznego w odpowiedzi na wzrost stężenia jonów niklu, chromu i miedzi pochodzących z aparatu ortodontycznego. Reakcje alergiczne mogą wystąpić również po kontakcie z akrylem, lateksem. Z reguły w/w reakcje objawiają się w postaci miejscowego odczynu alergicznego: zapalenia jamy ustnej, utraty smaku lub metalicznego posmaku, uczucia drętwienia, uczucia pieczenia, różnego stopnia przerostowego zapalenia dziąseł przy braku obecności płytki nazębnej. W przypadku wystąpienia w/w objawów należy poinformować lekarza prowadzącego.

Zalecenia dla pacjenta ortodontycznego, noszącego stały aparat

• Higiena jamy ustnej Naklejone elementy aparatu ortodontycznego są miejscem zwiększonej retencji płytki nazębnej i resztek pokarmowych. Z tego względu podczas leczenia ortodontycznego należy dokładnie myć zęby pastą po każdym posiłku i używać płynu do płukania jamy ustnej. Należy stosować środki dostępne na rynku, zawierające fluor (chyba że lekarz zaleci inaczej). W przypadku niestosowania się do powyższego zalecenia, lekarz może zadecydować o konieczności zdjęcia aparatu dla zachowania zdrowych zębów.
• Przestrzeganie harmonogramu wizyt Wizyty ortodontyczne odbywają się, w zależności od rodzaju aparatu, co 4-10 tygodni. Nie zgłaszanie się na wizyty powoduje przedłużenie leczenia i zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań. W przypadku uszkodzenia aparatu konieczne są dodatkowe wizyty w celu usunięcia usterki i zabezpieczenia prawidłowego działania aparatu.
• Czynne uczestniczenie w procesie leczenia Niektóre procedury leczenia aparatem stałym wymagają aktywnego uczestnictwa pacjenta w procesie leczenia. Dotyczy to konieczności codziennego noszenia wyciągów międzyszczękowych, wyciągów zewnątrzustnych i aparatów retencyjnych. Brak zaangażowania i systematyczności ze strony pacjenta spowoduje zahamowanie postępów leczenia. Konieczne jest też zgłaszanie na bieżąco swoich spostrzeżeń, dyskomfortu i niepokoju dotyczącego leczenia. Dobra komunikacja z lekarzem zwiększa bezpieczeństwo pacjenta.
• Wzmożona ostrożność Aparat jest z założenia naklejony na zęby pacjenta tymczasowo, gdyż istnieje konieczność jego bezpiecznego zdjęcia po zakończeniu aktywnego leczenia. Z tego powodu jest on narażony na uszkodzenia w przypadku braku ostrożności ze strony pacjenta. Najważniejsze jest uważne spożywanie twardych pokarmów. Nóż i widelec są najlepszymi przyjaciółmi pacjenta w trakcie leczenia. Twarde pokarmy należy kroić na małe kawałki tak, aby nie odgryzać ich przednimi zębami. Nie należy też manipulować przy aparacie np. długopisem, ołówkiem lub palcem. Stan po leczeniu jest wypadkową zbiorowego wysiłku ortodonty, personelu gabinetu, ale również pacjentów i ich rodziców. Piękny uśmiech i zdrowie zębów zależy również od pacjenta.